Zonulina – marker przepuszczalności bariery jelitowej
Ostatni wpis dotyczył tematyki przepuszczalności bariery jelitowej u aktywnych sportowców. W prezentowanym artykule pojawił się marker szczelności bariery jelitowej, jakim jest zonulina. Dzisiaj chciałabym powiedzieć kilka słów na jej temat, ponieważ coraz częściej jest ona wykorzystywana nie tylko w badaniach naukowych, ale również i w komercyjnej diagnostyce nieszczelności jelit.
Co to jest zonulina?
Zonulina jest białkiem uwalnianym przez komórki nabłonka jelitowego (ale również i komórki wątroby), należącym do grupy pre-haptoglobin. Zonulina strukturą przypomina toksynę produkowaną przez Vibrio cholere (ZOT-zonula occludens toxin). Jak dowodzą badania, zonulina jest fizjologicznym modulatorem funkcji połączeń ścisłych komórek jelitowych. Jest odpowiedzialna za przeznabłonkowy transport jonów, płynów, makromolekuł i leukocytów pomiędzy światłem jelita a krwiobiegiem i odpowiada za zwiększenie przepuszczalności jelit. Wydzielanie zonuliny powoduje rozszczelnienie ścisłych połączeń w nabłonku jelit, co zaburza równowagę bariery jelitowej i prowadzi do jej rozszczelnienia. Najsilniejsze czynniki, które aktywują jej wytwarzanie, to gliadyny (białka glutenu) oraz patogenne bakterie jelitowe.
W jaki sposób oznaczamy zonulinę?
Stężenie zonuliny oznacza się we krwi lub w stolcu przy użyciu testów immunoenzymatycznych (ELISA) wykrywających przeciwciała przeciw zonulinie. Ostatnio pojawiło się kilka publikacji mówiących o tym, że testy mogą również dawać pozytywny wynik w przypadku białka z frakcji dopełniacza, ale ponieważ dotąd nie znaleziono bardziej specyficznego markera przepuszczalności bariery jelitowej, zonulina jest nadal używana w diagnostyce.
Gdzie oznaczenie zonuliny będzie użyteczne?
Uważa się, że zonulina może być biomarkerem zaburzeń bariery jelitowej w szeregu chorób gastroenterologicznych, autoimmunologicznych, neurodegeneracyjnych czy nowotworowych. Co ciekawe coraz częściej możemy zaobserwować również podwyższone stężenie zonuliny w takich schorzeniach, jak cukrzyca (typu 1 i 2), otyłość czy niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Podwyższone stężenia zonuliny obserwuje się również u osób będących w przewlekłym stresie, a także właśnie u zawodowych sportowców.
Źródło: Fasano A. Zonulin, regulation of tight junctions, and autoimmune diseases. Ann N Y Acad Sci. 2012;1258(1):25-33. doi:10.1111/j.1749-6632.2012.06538.x
