Antybiotykooporność: jakich bakterii powinniśmy się obawiać?
Antybiotyki są stosowane jako podstawowe środki lecznicze od prawie 100 lat. Niestety powszechność stosowania antybiotyków dotyczy również prewencyjnego zapobiegania chorobom zwierząt. Ciągłe i niewłaściwe stosowanie antybiotyków (np. branie tylko części antybiotyku z opakowania) spowodowało rozwój bakterii opornych na ich działania. Rozwój tych bakterii stopniowo zwiększa śmiertelność z powodu infekcji bakteryjnych, stanowiąc tym samym ogromne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Jak przyczyniamy się do powstania antybiotykooporności?
Mikroorganizmy są w stanie wytworzyć geny oporności na antybiotyki w celu zwiększenia ich przeżycia, minimalizując w ten sposób możliwości leczenia infekcji bakteryjnych i zwiększając śmiertelność w populacjach ludzkich. Rozwój antybiotykooporności na świecie i w krajach rozwijających się, takich jak Indie, jest związany z kilkoma czynnikami.
Możemy do nich zaliczyć:
- zły stan zdrowia publicznego i systemu opieki zdrowotnej,
- dostępność antybiotyków bez recepty,
- brak wiedzy społecznej na temat odpowiednich dawek leczenia i ich przypadkowego stosowania,
- wysoka zachorowalność na choroby zakaźne.
Warto również pamiętać, że od kilkunastu lat nie powstał nowy antybiotyk, który miałby zupełnie inną strategię działania, omijającą geny antybiotykooporności.
Ewolucja bakteryjna w antybiotykooporności
Bakterie szybko ewoluują, aby przetrwać i rozmnażać się w niesprzyjających środowiskach. Chociaż oporność na antybiotyki pojawiła się wkrótce po klinicznym zastosowaniu antybiotyków, początkowo problem ten budził niewielkie obawy i był akceptowany. Korzystne mutacje powodują tolerancję na antybiotyki, która jest przenoszona na kolejne generacje bakterii (ewolucja pionowa) lub na inne bakterie poprzez tryb koniugacji, transdukcji lub transformacji (ewolucja pozioma), które są następnie przekazywane dalszym pokoleniom (ewolucja pionowa). Kompleksowy wgląd w genomy ludzkich patogenów pokazał, że poziomy transfer genów jest ważnym mechanizmem nabywania genów oporności na antybiotyki
Zamknięty cykl antybiotyków
Antybiotyki mogą przedostawać się do środowiska różnymi drogami. Produkowane przez przemysł antybiotyki oraz ich metabolity są uwalniane jako odpad z fabryk farmaceutycznych, gospodarstw rolnych i gospodarstw domowych wraz z odpadami biologicznymi. Antybiotyki trafiają do rzek i wód gruntowych, co powoduje że dostają się z powrotem do organizmów ludzi i zwierząt. Tak powszechna obecność antybiotyków w środowisku daje większą możliwość wymiany genowej między bakteriami, w tym wymiany genów związanych z opornością na leczenie
Patogeny antybiotykooporne
Do lekoopornych bakterii, które najczęściej powodują zakażenia u ludzi są: Clostridium difficile , N. gonorrhoeae, K. pneumonia, E. coli, Streptococcus pneumonia, Haemophilus influenzae, Streptococcus (grupa A i B), S. ureus, P. aeruginosa
Źródło: Kumar, Shashi B et al. “Antibiotics in Food Chain: The Consequences for Antibiotic Resistance.” Antibiotics (Basel, Switzerland) vol. 9,10 688. 13 Oct. 2020, doi:10.3390/antibiotics9100688
