Czy diety eliminacyjne wpływają na nasz mikrobom? Część 3 – dieta bezglutenowa

Dieta bezglutenowa – dobra czy zła dla mikrobiomu? To zależy od wielu czynników. Zdecydowanie niekorzystnie działają wysokoprzetworzone produkty. A w diecie bezglutenowej takich nie brakuje. Sklepowe półki uginają się od zamienników produktów pszennych, żytnich czy jęczmiennych. Może nie mają glutenu, ale zawierają wiele szkodliwych substancji.

Zacznijmy od podstaw. Dieta bezglutenowa polega na całkowitym wyeliminowaniu produktów zawierających gliadyny, czyli białka wchodzące w skład glutenu. Dieta ta jest głównie dedykowana osobom z celiakią, choć ostatnio jest stosowana również u osób, które nie chorują na to schorzenie.

Kto powinien wprowadzić dietę bezglutenową?

Stosowanie diety bezglutenowej nie obejmuje wyłącznie osób chorych na celiakię. Dzięki najnowszym narzędziom diagnostycznym wyodrębniono grupę zaburzeń związanych z glutenem (ang. gluten-related disorders), do której należą: celiakia, nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, alergia na gluten/pszenicę. Wszystkie te schorzenia są związane z negatywnymi skutkami spożycia glutenu, które mogą manifestować się na wiele sposobów.

Dlaczego dieta bezglutenowa może mieć wpływ na zdrowie naszych jelit?

Eliminacja glutenu wiąże się z wyeliminowaniem wielu ważnych produktów zbożowych z naszej diety. Produkty te stanowią często podstawę naszego jadłospisu i –  co jest istotne z punktu widzenia zdrowia jelit – stanowią często główne źródło błonnika. Dodatkowo należy pamiętać, że gluten nadaje produktom zbożowym kruchość, elastyczność i lepkość. Wysokoprzetworzone, gotowe produkty bezglutenowe zawierają bardzo wiele dodatkowych substancji, które mają za zadanie, choć częściowo, poprawić ich walory smakowe. Dodatki te stanowią zagrożenie dla mikrobiomu naszych jelit.

Czy eliminacja glutenu ma istotny wpływ na mikrobom jelitowy?

Wpływ diety bezglutenowej na mikrobiom był badany zarówno w kontekście osób chorujących na celiakię, jak i  u osób zdrowych. Większość badań opiera się jednak na relatywnie niewielkiej liczbie pacjentów. Wprowadzenie diety bezglutenowej zmienia proporcje bakterii w naszym mikrobiomie jelitowym, lecz to, czy są to zmiany pozytywne czy negatywne, zależy od wielu różnych czynników.                                                                              

Wiadomo, że dysbioza u osób z celiakią wiąże się z progresją choroby oraz zwiększeniem intensywności objawów. Wprowadzenie diety bezglutenowej (zbilansowanej oraz przygotowywanej w domu) w tej grupie pacjentów wpływa więc zazwyczaj korzystnie na mikrobiom. Zwiększa się udział bakterii  komensalnych, również tych produkujących kwas masłowy, a on odżywia komórki jelit i przyspiesza ich regenerację.  Często u osób z celiakią stosuje się również probiotykoterapię wieloszczepową, ponieważ niektóre szczepy Lactobacillus czy Bifidobacterium mogą rozkładać białka glutenu, zmniejszając ich toksyczność.

W przypadku osób zdrowych stosujących dietę bezglutenową jej skutek w dużej mierze będzie zależał od jakości produktów bezglutenowych, które dostarczamy oraz od ilości błonnika w diecie. Wiele badań potwierdza, że osoby opierające się na diecie przemysłowej, złożonej z gotowych produktów bezglutenowych, mogą nie tylko zwiększyć ryzyko dysbiozy, ale również otyłości i chorób metabolicznych. Warto o tym pamiętać, planując eliminację produktów bezglutenowych z naszej diety. 

Źródło:

1. Garcia-Mazcorro, Jose F et al. “The Effect of Gluten-Free Diet on Health and the Gut Microbiota Cannot Be Extrapolated from One Population to Others.” Nutrients vol. 10,10 1421. 4 Oct. 2018, doi:10.3390/nu10101421

2. de Sousa Moraes, Luís Fernando et al. “Intestinal microbiota and probiotics in celiac disease.” Clinical microbiology reviews vol. 27,3 (2014): 482-9. doi:10.1128/CMR.00106-13

3. Hansen, Lea B S et al. “A low-gluten diet induces changes in the intestinal microbiome of healthy Danish adults.” Nature communications vol. 9,1 4630. 13 Nov. 2018, doi:10.1038/s41467-018-07019-x