Mikrobiota a metabolizm leków

Dr hab. n. o zdr. i n. med. Karolina Skonieczna-Żydecka w swoim wystąpieniu na konferencji „Oś jelito-wątroba-mózg” poruszyła niezmiernie ważny temat, jakim jest zależność między mikrobiomem układu pokarmowego a metabolizmem leków. Zależność ta jest szczególnie ważna dla leków o wąskim zakresie terapeutycznym, jakimi w dużej mierze są leki stosowane w psychiatrii.

Wąski zakres terapeutyczny leku

Zakres terapeutyczny leku to dawka, w której lek odnosi pożądany skutek leczniczy i minimalne efekty uboczne. Niektóre leki (szczególnie te kupowane bez recepty) mają szeroki zakres terapeutyczny, lecz istnieją również grupy leków o wyjątkowo wąskim zakresie terapeutycznym. Do tego typu leków należą niektóre leki stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych. Często u pacjentów, którzy z jakiegoś powodu nie odpowiadają standardowo na lek, wykonuje się badania genetyczne związane z enzymami metabolizującymi daną grupę leków, aby sprawdzić, czy pacjent powinien przyjmować mniejszą lub większą dawkę w celu osiągnięcia dobrych skutków terapii.

Mikrobiota a metabolizm leku

Okazuje się, że mikrobiota przewodu pokarmowego jest w stanie metabolizować substancje czynne zawarte w niektórych lekach, poprzez przeprowadzenie podobnych reakcji chemicznych, co enzymy metabolizujące leki. Do takich reakcji należy m.in.: dekoniungacja, dehydratacja, denitryzacja czy hydroliza. Udowodniono, że mikrobiota ma wpływ na metabolizm wielu suplementów i leków pochodzenia roślinnego, leków nasercowych, leków psychotropowych czy neurologicznych.

Dobrym przykładem jest zakażenie Helicobacter pylori i metabolizm lewodopy stosowanej w chorobie Parkinsona. Bakteria wiąże bezpośrednio lek oraz ogranicza jego absorpcję w jelicie cienkim. Okazuje się, że pozbycie się bakterii Helicobacter pylori podnosi skuteczność działania lewodopy. Obserwacja ta jest szczególnie istotna ze względu na to, że wielu pacjentów z chorobą Parkinsona jest zakażonych Helicobacter pylori.

Wpływ leków na mikrobiotę

Z drugiej strony bardzo wiele leków oddziałuje na mikrobiotę jelitową. Antybiotyki, leki hormonalne, inhibitory pompy protonowej czy cytostatyki maja udowodnione negatywne działanie na naszą mikrobiotę. Zmniejszają różnorodność bakteryjną, często ograniczając przy tym wzrost bakterii komensalnych na rzecz bakterii patogennych, co może doprowadzić do dysbiozy.

Niektóre leki mogą jednak pozytywnie wpływać na naszą mikrobiotę. Takim przykładem jest metformina, stosowana u pacjentów z cukrzycą typu 2 i zaburzeniami metabolicznymi. Zaobserwowano, że podanie leku u pacjentów z cukrzycą zwiększyło pulę bakterii mających zdolność produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz innych metabolitów wspierających prawidłowy metabolizm glukozy.

Źródło:

1. Dr hab. n. o zdr. i n. med. Karolina Skonieczna-Żydecka, Bugs and Dugs, Konferencja Oś jelito-wątroba-mózg. Implikacje praktyczne. Szczecin 21.11.2020 r.
2. Vallianou, N.G., Stratigou, T. & Tsagarakis, S, Metformin and gut microbiota: their interactions and their impact on diabetes, Hormones 18, 141–144 (2019). https://doi.org/10.1007/s42000-019-00093-w