Jelita a jesienna odporność, cz. 1. Z czego składa się bariera jelitowa?
Powrót do szkoły oraz rozpoczęcie sezonu jesienno-zimowego to momenty, kiedy zaczynamy myśleć o wzmacnianiu odporności u dzieci. Dlatego w nadchodzącym cyklu artykułów poświęcę uwagę jelitom, odporności oraz celowanej suplementacji. W pierwszym wpisie wyjaśniam, czym jest bariera jelitowa, ponieważ odgrywa ona kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Stanowi granicę między wnętrzem przewodu pokarmowego a resztą ciała, chroniąc organizm przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, jednocześnie umożliwiając wchłanianie składników odżywczych. Zaburzenia w jej funkcjonowaniu są związane z wieloma schorzeniami, w tym chorobami zapalnymi jelit, zespołem jelita drażliwego oraz chorobami metabolicznymi.
Struktura bariery jelitowej
Bariera jelitowa składa się z kilku warstw:
- Warstwa śluzowa – pokrywa nabłonek jelitowy i działa jako pierwsza linia obrony, zatrzymując patogeny i toksyny. Jest bogata w mucyny, które mają zdolność wiązania wody i tworzenia gęstej, ochronnej powłoki.
- Komórki nabłonkowe – głównie enterocyty, tworzą ciągłą warstwę, która zapobiega przedostawaniu się substancji z jelita do krwiobiegu. Komórki te są połączone ścisłymi połączeniami (tight junctions), regulującymi przepuszczalność nabłonka.
- Komórki immunologiczne – znajdują się w blaszce właściwej błony śluzowej. Najważniejsze z nich to makrofagi, limfocyty T oraz komórki dendrytyczne, które monitorują obecność patogenów i inicjują odpowiedź immunologiczną.
- Mikrobiota jelitowa – symbiotyczne mikroorganizmy zamieszkujące jelita, pełniące ważne funkcje w utrzymaniu integralności bariery jelitowej oraz modulacji odpowiedzi immunologicznej.
Najważniejsze funkcje bariery jelitowej
- Ochrona przed patogenami – bariera jelitowa zapobiega przedostawaniu się bakterii, wirusów, grzybów oraz toksyn do krwiobiegu, chroniąc organizm przed infekcjami i zatruciami.
- Regulacja odpowiedzi immunologicznej – komórki immunologiczne w jelitach odgrywają kluczową rolę w identyfikacji i eliminacji patogenów, zapobiegając jednocześnie nadmiernej odpowiedzi immunologicznej, która mogłaby prowadzić do uszkodzenia tkanek.
- Wchłanianie składników odżywczych – bariera jelitowa umożliwia selektywne wchłanianie składników odżywczych, witamin, minerałów oraz wody, jednocześnie blokując przedostawanie się niepożądanych substancji.
- Modulacja mikrobioty jelitowej – bariera wspiera równowagę mikrobiologiczną jelit, co jest kluczowe dla prawidłowego trawienia oraz produkcji metabolitów o korzystnym wpływie na zdrowie.
Konsekwencje zaburzeń funkcjonowania bariery jelitowej
Jej prawidłowe działanie jest niezbędne do utrzymania zdrowia, a wszelkie zaburzenia mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Zrozumienie mechanizmów działania bariery jelitowej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju nowych strategii terapeutycznych w leczeniu wielu chorób przewlekłych.
Zaburzenia w funkcjonowaniu bariery jelitowej mogą prowadzić do tzw. zespołu nieszczelnego jelita (leaky gut syndrome), który charakteryzuje się zwiększoną przepuszczalnością jelit. Stan ten może przyczyniać się do rozwoju chorób zapalnych, autoimmunologicznych oraz metabolicznych. Czynniki takie jak stres, dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry oraz chroniczne stany zapalne mogą osłabiać funkcjonowanie bariery jelitowej. Szerzej na temat zaburzeń przeczytacie w kolejnych wpisach.
Źródło
Di Tommaso N, Gasbarrini A, Ponziani FR. Intestinal Barrier in Human Health and Disease. Int J Environ Res Public Health. 2021 Dec 6;18(23):12836. doi: 10.3390/ijerph182312836. PMID: 34886561; PMCID: PMC8657205.
