Probiotyki a przenoszenie genów oporności na antybiotyki – czy mamy się czego obawiać?
Popularność probiotyków stale rośnie, a suplementy probiotyczne można kupić niemal na każdym kroku. Warto jednak pamiętać, że probiotyki mogą również potencjalnie zwiększać ryzyko wprowadzenia do puli bakteryjnej genów oporności na antybiotyki.
Mechanizmy oporności na antybiotyki
Oporność na antybiotyki to zdolność bakterii do przetrwania i namnażania się w obecności antybiotyków, które normalnie by je zabiły. Może to nastąpić w wyniku mutacji genetycznych lub poprzez poziomy transfer genów (ang. horizontal gene transfer, HGT), który zachodzi między różnymi gatunkami bakterii. Istnieją trzy główne mechanizmy poziomego transferu genów:
- Koniugacja – bezpośrednie przekazanie materiału genetycznego przez pilusy.
- Transdukcja – przenoszenie genów za pośrednictwem bakteriofagów (wirusów infekujących bakterie).
- Transformacja – bakterie pobierają wolne fragmenty DNA ze środowiska.
Probiotyki a geny oporności
Wielu badaczy zwraca uwagę, że bakterie probiotyczne mogą potencjalnie przenosić geny oporności na antybiotyki do innych bakterii bytujących w jelitach, w tym bakterii patogennych. Dzieje się to za pośrednictwem opisanych wyżej mechanizmów poziomego transferu genów. Badania wykazały, że niektóre szczepy bakterii probiotycznych mogą posiadać geny oporności, takie jak te odpowiedzialne za oporność na tetracykliny, erytromycynę, aminoglikozydy czy beta-laktamy. Źródłem tych genów mogą być zarówno środowisko naturalne, jak i procesy technologiczne stosowane w produkcji probiotyków.
Przykłady genów oporności w probiotykach:
- Geny oporności na tetracykliny: Geny takie jak tet(M) i tet(W) wykryto u bakterii probiotycznych, szczególnie u szczepów Lactobacillus.
- Geny oporności na makrolidy: Szczepy Lactobacillus reuteri mogą posiadać gen erm(B), który koduje oporność na erytromycynę.
- Geny oporności na aminoglikozydy: U bakterii probiotycznych z rodzaju Bifidobacterium zidentyfikowano geny oporności na aminoglikozydy, takie jak aadD.
Ryzyko i konsekwencje
Chociaż poziomy transfer genów oporności w warunkach in vivo nie został jednoznacznie potwierdzony, teoretyczne ryzyko istnieje. Jeśli bakterie probiotyczne przeniosą geny oporności na patogeny jelitowe, może dojść do poważnych komplikacji zdrowotnych, zwłaszcza w przypadkach, gdy antybiotyki są jedyną dostępną metodą leczenia. Z tego względu Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oraz inne agencje regulacyjne zalecają ocenę ryzyka transferu genów oporności przy wprowadzaniu nowych szczepów probiotycznych do produktów spożywczych.
Zmniejszenie ryzyka
Aby zminimalizować ryzyko przenoszenia genów oporności na antybiotyki przez probiotyki, zaleca się, aby producenci wykonywali:
- Szczegółową charakterystykę genetyczną szczepów bakterii probiotycznych przed ich wprowadzeniem na rynek, aby upewnić się, że nie niosą one potencjalnie szkodliwych genów oporności.
- Badania nad stabilnością genetyczną szczepów probiotycznych w warunkach jelitowych, aby ocenić ich zdolność do poziomego transferu genów.
Wybierz probiotyk od producenta, który przeprowadza analizy oporności na antybiotyki!
Źródła
- Van Reenen, C. A., & Dicks, L. M. (2011). Horizontal gene transfer amongst probiotic Lactobacillus strains: Implications for antibiotic resistance. Anaerobe, 17(6), 267–269. https://doi.org/10.1016/j.anaerobe.2011.01.006
- Flórez, A. B., & Mayo, B. (2017). Antibiotic resistance in Lactobacillus and Bifidobacterium species from human gastrointestinal tract. Current Microbiology, 74(9), 1126–1131. https://doi.org/10.1007/s00284-017-1272-9
