Stosowanie leków psychotropowych a dysbioza

Kolejny temat z cyklu osi mózgowo-jelitowej. W poprzednich wpisach poruszaliśmy już temat depresji i mikrobiomu, dziś ugryziemy go z drugiej strony. Czy leki psychotropowe mogą powodować dysbiozę?

Duży nacisk kładzie się na badania związane z interakcją leków psychotropowych z innymi lekami, używkami czy składnikami diety. Interakcje mogą zaburzać działanie leku i sprawić, że ta sama dawka może wywierać inne efekty – zmniejszyć jego działanie lub wywołać efekt toksyczny. Ostatnio zaczęto badać również dwukierunkowe działanie tych leków na mikrobiom jelit. Drobnoustroje mogą metabolizować wiele substancji aktywnych zawartych w lekach, jak również leki mogą wpływać na aktywność/skład mikrobiomu jelitowego. Okazuje się, że większość leków psychotropowych nie pozostaje obojętna dla mikrobiomu naszych jelit.

Leki antypsychotyczne

Leki przeciwpsychotyczne to preparaty stosowane zarówno w profilaktyce, jak i ostrym leczeniu chorób psychotycznych. Badanie pokazują, że stosowanie niektórych grup leków psychotycznych zmienia znacząco skład mikrobiomu jelitowego. Tiorydazana, stosowana w ustabilizowanych psychozach czy nasilonych nerwicach, w badaniach in vitro wykazała działanie przeciwdrobnoustrojowe na wiele patogennych i lekoopornych bakterii, np. gronkowca złocistego czy prątki gruźlicy. Trifluoroperazyna wpływa hamująco na 293 szczepy badanych bakterii (zarówno tych Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych). Lek ten wykazał również hamujący wpływ na Bacillus spp. i Staphylococcus spp. Warto podkreślić, że w badaniach in vitro większość leków antypsychotycznych wykazuje podobne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Badania in vitro wskazują, że takie substancje jak: aripiprazol, chloropromazyna, flufenazyna, olanzepina czy resperidon wykazują silne działanie przeciwdropboustrojowe.   

Leki antydepresyjne

Leki antydepresyjne są stosowane w leczeniu objawów depresji, lęku społecznego czy sezonowego zaburzenia afektywnego. Ich mechanizm działania jest w główniej mierze oparty o teorię, w której depresja jest związana w główniej mierze z niedoborem neurotransmiterów – serotoniny i noradrenaliny.  Leki antydepresyjne w różny sposób zwiększają stężenie tych przekaźników w układzie nerwowym, co znacząco poprawia stan pacjenta. Tak, jak w przypadku innych leków psychotropowych, leki przeciwdepresyjne wykazują silne działanie przeciwdrobnoustrojowe w badaniach in vitro. Amitryptylina wykazała hamujące działanie w stosunku do 185 badanych gatunków bakterii, zarówno tych komensalnych, jak i tych patogennych. Fluoksetyna i escitalopram hamuje wzrost bakterii  z gatunku Lactobacillus rhamnosus. Z kolei imipramina i klomipramina mają negatywny wpływ na pierwotniaki z gatunku Leishmania donovani  i Leishmania major. Badania populacyjne pokazują, że przyjmowanie antydepresantów zmienia znacząco skład mikrobiomu jelitowego, w wielu różnych populacjach.  

Czynniki dodatkowe

Warto podkreślić, że pacjenci cierpiący na zaburzenia psychiczne mają również większe skłonności do stosowania używek, takich jak alkohol, narkotyki czy papierosy. Toksyczne związki zawarte w tych preparatach są szkodliwe również dla utrzymania równowagi w mikrobiomie jelitowym, co może zapoczątkować lub pogłębić już istniejącą dysbiozę.

Widomo, że wystąpienie dysbiozy jest związane z depresją i innymi zaburzeniami psychicznymi. Wiadomo również, że leki psychotropowe zmniejszają różnorodność mikrobiomu i mogą prowadzić do dysbiozy.  Co to jednak dla nas oznacza? Brakuje badań, które pokazywałyby czy zmiany mikrobiologiczne uzupełniają mechanizm działania leków lub, czy są odpowiedzialne za nasilenie wystąpienia działań niepożądanych.

Źródło:  Cussotto S, Clarke G, Dinan TG, Cryan JF. Psychotropics and the Microbiome: a Chamber of Secrets…. Psychopharmacology (Berl). 2019;236(5):1411–1432. doi:10.1007/s00213-019-5185-8