Co to jest i jak działa układ odpornościowy – cz. 2

To kolejny wpis na temat układu immunologicznego i odporności. Tym razem dowiecie się, czym jest odporność swoista i nieswoista.

Działanie układu immunologicznego jest bardzo skomplikowane i bierze w nim udział wiele różnych typów komórek.  Komórki układu immunologicznego mogą bezpośrednio wpływać na dany czynnik zapalny lub aktywować kolejne typy komórek/czynników, które dadzą określony efekt metaboliczny. Część z tych procesów jest bardziej uniwersalna, np. aktywacja niektórych ścieżek metabolicznych jest podobna dla wielu rodzajów patogenów, a część bardzo precyzyjna i specyficzna – do walki z określonym patogenem wchodzą specyficzne przeciwciała, dlatego układ opornościowy podzielony jest na odporność nieswoistą – „wrodzoną” i „swoistą” – nabytą. Przyjrzyjmy się, czym one się różnią.

Odporność nieswoista

Odporność nieswoista inaczej nazywana jest odpornością wrodzoną i jest silnie zależna od elementów komórkowych i humoralnych. Nazwa – odporność wrodzona – wynika z faktu, że jej aktywność jest obserwowana już od pierwszych dni dziecka. Mechanizmy te działają zazwyczaj bardzo silnie i w większości przypadków skutecznie. Skuteczność ta może być jednak osłabiania przez bardzo wiele czynników, np. przez przewlekły stres. Głównymi funkcjami odpowiedzi wrodzonej jest obrona przed patogenami, usuwanie martwych komórek, identyfikacja i niszczenie komórek nieprawidłowych oraz współpraca z innymi układami w celu trzymania równowagi. Komórki odpowiedzi nieswoistej (limfocyty, monocyty, makrofagi, neutrofile i komórki NK) mają za zadanie znaleźć nieprawidłowości (patogeny, nieprawidłowe komórki, np. nowotworowe) i wyeliminować je, zanim zaczną namnażać się w organizmie, dlatego ścieżki immunologiczne tego typu odporności są aktywowane już w kilka minut po zetknięciu się z patogenem i szybko rozpoznają specyficzne, obce części patogenów.

Odporność swoista

Odporność swoista jest najczęściej nazywana odpornością nabytą. Dziecko dopiero po urodzeniu zaczyna formować ten typ odporności, dlatego mówi się o braku „dojrzałości” układu immunologicznego, szczególnie w pierwszych miesiącach życia dziecka. Ten typ odporności jest mocno związany z układem chłonnym, a tworzą go limfocyty T i przeciwciała. Przeciwciała indukują bardzo skuteczną i bardzo precyzyjną odpowiedź na określony patogen. Niestety droga ich powstania jest długa i wymaga więcej czasu niż w przypadku mechanizmów odpowiedzi nieswoistej. Znaczenie tego typu odporności dla zachowania równowagi organizmu jest ogromne, szczególnie w aspekcie zwalczania patogenów (swoista odpowiedz przeciwwirusowa jest nieporównywalnie bardziej skuteczna od jakiejkolwiek odpowiedzi nieswoistej).

Warto jednak podkreślić, że mechanizmy odpowiedzi nieswoistej i swoistej współgrają ze sobą. Obniżenie efektywności któregokolwiek typu odporności zwiększa ryzyko zachorowania na infekcje oraz rozwinięcia procesu nowotworowego.

Źródło: Maciej Hałasa. Colostrum naturalny regulator układu immunologicznego. Szczecin 2020, Wydawnictwo PUM.