Probiotykoterapia w celiakii

Istotą celiakii jest nietolerancja organizmu na jedną z frakcji glutenu – gliadynę. Po spożyciu produktów zawierających gluten rozwija się stan zapalny błony śluzowej jelita, co doprowadza do degeneracji kosmków jelitowych. Najnowsze badania pokazują, że zastosowanie probiotyków u pacjentów z celiakią znacząco poprawia stan jelit i zmniejsza nasilenie objawów.

Celiakia to nietolerancja na gluten, które może objawić się nie tylko w okresie młodzieńczym, ale przez całe życie. Mechanizm lezący u podstaw choroby jest nadal nie do końca jasny. Wiadomo, że aby choroba dawała pełne objawy kliniczne, oprócz mutacji w genach HLA-DQ2 lub DQ8, muszą być obecne również czynniki środowiskowe. Co ciekawe, najnowsze badania pokazują, że kliniczny obraz celiakii mogą również mieć osoby, które nie mają mutacji predysponującej. Okazuje się, że jednym z czynników środowiskowych zaangażowanych w mechanizm chorobowy jest mikrobiota jelitowa. Jej wpływ na rozwój choroby jest wielopoziomowy. Można wymienić kilka najważniejszych mechanizmów związanych z mikrobiotą jelitową:

• Mikrobiota może regulować trawienie białek, w tym białek glutenu, wpływając na ilość powstającego toksycznego peptydu.
• Prawidłowo działający mikrobiom zapewnia szczelność bariery jelitowej, reguluje wydzielanie zonuliny i zapewnia ciągłość połączeń międzykomórkowych.
• Produkty mikrobiomu, np. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe odżywiają komórki jelit i wspomagają ich regenerację.
• Mikrobiota reguluje aktywność układu odpornościowego poprzez ekspresję cytokin i peptydów pro- lub przeciwzapalnych.

Badania pokazują, że pacjenci z celiakią są narażeni na zaburzenia mikrobiomu jelitowego związane ze zwiększoną liczebnością Bacteroides spp. i zmniejszoną liczebnością Bifidobacterium spp. i Lactobacillus spp. Co ciekawe, zmiany te mogą utrzymać się nawet po wprowadzeniu restrykcyjnej diety bezglutenowej.

Czy warto stosować probiotykoterapię?

Badania na zwierzętach oraz kilka udanych prób klinicznych pokazują, że prawidłowo przeprowadzona probiotykoterapia może złagodzić skutki choroby i przyspieszyć regenerację kosmków jelitowych. Pamiętajmy o tym, że probiotykoterapia powinna trwać minimum 12 tygodni, należy też włączyć do codziennej diety odpowiednią ilość błonnika, aby przedłużyć efekty probiotykoterapii. Do tej pory w badaniach klinicznych stosowano głównie preparaty wieloszczepowe zawierające różne szczepy Bifidobacterium i Lactobacillus. Wiele gastroenterologów poleca również jednoszczepowe preparaty, które stosowane są w zespole jelita nadwrażliwego (np. Lactobacillus plantarum 299v). Pamiętajmy, aby sprawdzić w specyfikacji, czy probiotyk jest wolny od glutenu!

Źródło: Cristofori F, Indrio F, Miniello VL, De Angelis M, Francavilla R. Probiotics in Celiac Disease. Nutrients. 2018;10(12):1824. Published 2018 Nov 23. doi:10.3390/nu10121824