Stres a zespół metaboliczny
Przewlekły stres wpływa nie tylko na nasze zdrowie psychiczne, ale również jest jednym z czynników progresji zespołu metabolicznego oraz chorób sercowo-naczyniowych. Temat ważny również z punktu widzenia pandemii COVID-19.
Co to jest zespół metaboliczny?
Zespół metaboliczny to zbiór schorzeń metabolicznych związanych z nieprawidłowym odżywianiem i zbyt niską aktywnością fizyczną. Kryteria zespołu metabolicznego są bardzo różne, chodź zazwyczaj znajdziemy w nich takie stany, jak: otyłość, cukrzycę typu 2, dyslipidemię (nieprawidłowości parametrów lipidowych krwi – cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, triacylogliceroli) oraz nadciśnienie. Szacuje się, że średnio co trzecia osoba na świecie ma lub będzie miała zespół metaboliczny. Ponieważ problem jest globalny, Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje pomiar obwodu pasa jako narzędzie diagnostyczne do oszacowania ryzyka zespołu metabolicznego, które pokazuje ilość tłuszczu okołonarządowego, stanowiącego największy czynnik zagrożenia zaburzeń metabolicznych.
Fizjologia stresu
Ogólnie przyjmuje się, że szeroko pojęty stres dzielimy na trzy umowne obszary, do których należą:
- stresory (czynniki wywołujące napięcie),
- stres jako reakcję organizmu,
- dystres związany z konsekwencjami emocjonalnymi działania stresorów.
O wystąpieniu objawów stresowych mówimy, gdy suma stresorów przekracza próg odczuć stresowych, indywidualny dla każdego z nas. Osoby wrażliwe na stres będą nawet w trywialnych sytuacjach odczuwać emocjonalne i fizjologiczne skutki działania stresorów.
Fizjologiczna odpowiedź na czynniki stresowe jest inicjowana przez aktywację dwóch układów: osi podwzgórze-przysadka-nadnercza oraz układu sympatycznego z rdzeniem nadnerczy. Aktywacja tych dwóch ścieżek metabolicznych odbywa się w celu utrzymania równowagi fizjologicznej oraz przygotowania organizmu na ostry stres. Przewlekły stres zaburza jednak równowagę organizmu, prowadząc do zaburzeń wydzielania hormonów, szczególnie noradrenaliny i kortyzolu. Warto podkreślić, że w przypadku przewlekłego stresu hormonem przewodnim jest właśnie kortyzol.
Kortyzol a pogłębienie zespołu metabolicznego
Pandemia nadwagi i otyłości na całym świecie wiąże się z dużą częstością występowania chorób współistniejących określanych często jako zespół metaboliczny. Osoby eksponowane na przewlekły stres, u których stale występuje podwyższony poziom kortyzolu są narażone na progresję zaburzeń związanych z zespołem metabolicznym oraz zwiększenie gromadzenia się tłuszczu trzewnego (okołonarządowego). Niektórzy badacze sugerują, że hiperkortyzolizm (Zespół Cuschinga) może być jedną ze składowych zespołu metabolicznego i powoduje szybszą progresję choroby oraz jej następstw, do których należą np. epizody sercowo-naczyniowe.
Źródło:
- Bergmann N, Gyntelberg F, Faber J. The appraisal of chronic stress and the development of the metabolic syndrome: a systematic review of prospective cohort studies. Endocr Connect. 2014;3(2):R55-R80. doi:10.1530/EC-14-0031.
- Jeong IK. The role of cortisol in the pathogenesis of the metabolic syndrome. Diabetes Metab J. 2012;36(3):207-210. doi:10.4093/dmj.2012.36.3.207
