Markery szczelności bariery jelitowej – zonulina
Zonulina to jeden z kluczowych markerów związanych z dobrostanem jelit. Reguluje połączenia między enterocytami (komórkami nabłonka jelitowego), a jej zwiększone wydzielanie jest związane z degradacją i rozszczelnieniem bariery jelitowej.
Szczelność bariery jelitowej jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ decyduje o tym, które cząsteczki mogą przenikać ze światła jelita do ustroju. Jednym z najważniejszych regulatorów tej bariery jest zonulina – białko kontrolujące ścisłe połączenia (tight junctions) między komórkami nabłonka jelitowego, zwanymi enterocytami. Nadmierna aktywacja tego mechanizmu prowadzi do zwiększonej przepuszczalności jelit, nazywanej często „zespołem jelita przesiąkliwego”.
Wzrost stężenia zonuliny wiąże się z licznymi schorzeniami, m.in. celiakią, cukrzycą typu 1, zespołem jelita drażliwego czy chorobami autoimmunologicznymi. Dlatego oznaczanie zonuliny znalazło zastosowanie w diagnostyce jako marker integralności bariery jelitowej.
Warto podkreślić, że zonulinę można oznaczać zarówno w surowicy krwi, jak i w kale. Pomiar w surowicy odzwierciedla systemowy efekt zmian przepuszczalności jelit i bywa stosowany w badaniach klinicznych dotyczących chorób metabolicznych i autoimmunologicznych. Z kolei oznaczanie zonuliny w kale pozwala bezpośrednio ocenić procesy zachodzące w jelicie, dzięki czemu jest szczególnie przydatne w gastroenterologii i monitorowaniu przewlekłych chorób jelit. Należy jednak pamiętać, że dostępne komercyjnie testy różnią się czułością i swoistością, a w niektórych przypadkach mogą reagować krzyżowo z innymi białkami, co wymaga ostrożnej interpretacji wyników.
W praktyce klinicznej zonulina coraz częściej traktowana jest jako element szerszego panelu markerów bariery jelitowej – obok lipopolisacharydu (LPS) czy kalprotektyny (markera zapalenia jelit). Takie podejście zwiększa wiarygodność diagnozy i pozwala lepiej ocenić, w jakim stopniu zaburzenia przepuszczalności jelit mogą przyczyniać się do rozwoju chorób.
Źródło
- Fasano A. Zonulin and its regulation of intestinal barrier function: the biological door to inflammation, autoimmunity, and cancer. Physiol Rev. 2011;91(1):151-175. doi:10.1152/physrev.00003.2008.
- Sturgeon C, Fasano A. Zonulin, a regulator of epithelial and endothelial barrier functions, and its involvement in chronic inflammatory diseases. Tissue Barriers. 2016;4(4):e1251384. doi:10.1080/21688370.2016.1251384.
