Rodzaje błonnika a objawy żołądkowo-jelitowe
W literaturze wciąż można znaleźć wiele błędnych informacji na temat fizycznego wpływu błonnika na jelita. Z tego powodu pacjenci z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi często obawiają się spożywania produktów bogatych w błonnik. Kluczowe jest jednak odpowiednie dostosowanie spożycia frakcji rozpuszczalnej lub nierozpuszczalnej błonnika.
W jelicie cienkim korzyści zdrowotne wynikające z błonnika zależą od lepkości rozpuszczalnych włókien. Błonnik o wysokiej lepkości (np. żelujący beta-glukan, psyllium, czy guma guar) może mieć znaczący, korzystny wpływ zarówno na poziom cholesterolu, jak i kontrolę glikemii. Natomiast błonnik o niskiej lepkości, czyli nielepki (np. beta-glukan o niskiej masie cząsteczkowej, metyloceluloza, inulina, dekstryna pszeniczna) oraz błonnik nierozpuszczalny (np. otręby pszenne i celuloza) nie wywierają istotnego wpływu na stężenie cholesterolu ani na kontrolę glikemii.
Błonnik nierozpuszczalny mechanicznie podrażnia błonę śluzową jelita, stymulując wydzielanie śluzu i wody. Natomiast błonnik rozpuszczalny wiąże cząsteczki wody, zatrzymując ją. Aby błonnik mógł wywierać korzystny wpływ na układ pokarmowy, musi być odporny na fermentację i w niezmienionej formie dotrzeć do jelita grubego. Wysoka zdolność zatrzymywania wody przez niefermentowany błonnik tworzący żel (np. psyllium) może zapewniać dwukierunkowy efekt normalizacji stolca. Oznacza to, że może on zmiękczać twardy stolec w przypadku zaparć oraz ujędrniać luźne lub płynne stolce w biegunce, a także normalizować formę stolca u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. W przeciwieństwie do tego, brak zdolności zatrzymywania wody przez drobny błonnik nierozpuszczalny (np. drobne otręby pszenne) oraz fermentowalny błonnik rozpuszczalny (np. dekstryna pszenna) może prowadzić do zaparć, powodując zmniejszenie zawartości wody w stolcu i w efekcie twardsze stolce.
Istotne jest zatem, aby rozpoznać, który błonnik posiada określone właściwości prozdrowotne. Dobór odpowiedniego błonnika w zaburzeniach gastroenterologicznych może nie być oczywisty. Warto jednak zapamiętać, że błonnik rozpuszczalny będzie bardziej korzystny dla pacjentów ze skłonnościami do biegunek i zwiększoną kurczliwością jelit, natomiast błonnik nierozpuszczalny będzie pomocny przy zaparciach.
Źródło
Axelrod CH, Saps M. The Role of Fiber in the Treatment of Functional Gastrointestinal Disorders in Children. Nutrients. 2018 Nov 3;10(11):1650. doi: 10.3390/nu10111650. PMID: 30400292; PMCID: PMC6267171.
