Czy jestem zagrożony zespołem metabolicznym?

Wbrew pozorom tytułowe pytanie jest jednym z częściej zadawanych przez pacjentów lekarzowi (także lekarzowi Google). W Polsce już u 5,8 miliona Polaków można by zdiagnozować zespół metaboliczny. Co to jednak oznacza i jakich kryteriów używa się w jego diagnostyce? Okazuje się, że czasami wystarczy, aby nasza talia przekroczyła kilka centymetrów, aby być przypisanym do grupy wysokiego ryzyka.

Co to jest zespół metaboliczny?

Zespół metaboliczny (ZM) to zbiór zaburzeń zwiększających ryzyko rozwoju chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe. ZM jest narzędziem, które w prosty sposób potrafi ocenić, czy pacjent jest w grupie ryzyka szeroko pojętych zaburzeń metabolicznych. Wielu badaczy uważa, że jest nawet lepszym wskaźnikiem wystąpienia cukrzycy typu 2 niż samo stężenie glukozy na czczo. Jednostka chorobowa, jaką jest zespół metaboliczny, obejmuje między innymi otyłość, upośledzoną tolerancję glukozy, insulinooporność i/lub hiperinsulinemię, dyslipidemię czy nadciśnienie tętnicze. Do tej pory nie ma jednoznacznej odpowiedzi, co powoduje zespół metaboliczny – wiadomo, że jednym z głównych czynników jest otyłość brzuszna i oporność na insulinę.

Czy jestem w grupie ryzyka zespołu metabolicznego?

Kryteria wystąpienia zespołu metabolicznego różnią się w zależności od kraju oraz organizacji, która je ustala. Niemniej jednak bardzo ważnym elementem jest nadmierna masa tkanki tłuszczowej zlokalizowana w obrębie talii/brzucha, która okala nasze narządy wewnętrzne. Najnowsze wytyczne zostały wydane przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, a wiążą się z Narodowym Programem Edukacji Cholesterolowej na temat wykrywania, oceny i leczenia hipercholesterolemii u osób dorosłych (NCEP-ATP III wg ANA/NHBLI, 2005). Według nich u osoby która posiada zespół metaboliczny należy wskazać 3 z 5 wymienionych kryteriów:

• Otyłość centralna: obwód >102 cm dla mężczyzn, > 88 cm dla kobiet;
• Stężenie trójglicerydów ≥150 mg/dl (≥1,7 mmol/L);
• Stężenie cholesterolu HDL – mężczyźni: <40 mg/dL (<1,04 mmol/L); kobiety: <50 mg/dL (<1,3 mmol/L);
• Ciśnienie tętnicze krwi ≥130/85 mmHg;
• Stężenie glukozy na czczo ≥110 mg/dL (≥6,1 mmol/L) lub rozpoznana cukrzyca.

Trzeba jednak dodać, że problem zespołu metabolicznego jest na tyle poważny, że czasami pacjentów włącza się do grupy wysokiego ryzyka zaburzeń metabolicznych już po pomiarze obwodu talii wykonywanym podczas podstawowego badania lekarskiego. Nawet gdy inne objawy jeszcze się nie pojawiły…

Dlaczego w ogóle powinno się u pacjentów diagnozować zespół metaboliczny? Przede wszystkim po to, aby zwrócić ich uwagę na ryzyko, jakie wiąże się z powyższymi czynnikami. A ryzyko jest poważne. Wystąpienie zespołu metabolicznego może wiązać się z pojawieniem zespołu policystycznych jajników (problemami z zajściem w ciążę), nowotworów dietozależnych czy demencji. Zaburzenia metaboliczne mogą też prowadzić do przedwczesnej śmierci. Aby temu zapobiec, niezbędna jest modyfikacja stylu życia, wprowadzenie odpowiedniej diety i suplementacji, a często również farmakoterapii.

Źródło: Marta Pacholczyk et al. Zespół metaboliczny. Część I: Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 530-542