Kortyzol – nie tylko „hormon stresu”
Kortyzol, nazywany hormonem stresu, rośnie, gdy organizm staje przed jakimś wyzwaniem. Warto jednak pamiętać, że pełni on dużo więcej funkcji i jest jednym z kluczowych regulatorów pracy naszego ciała.
Skąd się bierze kortyzol?
Kortyzol powstaje w korze nadnerczy – małych gruczołach położonych nad nerkami. Całym procesem steruje tzw. oś podwzgórze–przysadka–nadnercza, czyli system komunikacji między mózgiem a nadnerczami. Gdy przysadka wydziela hormon adrenokortykotropowy (ACTH), nadnercza zaczynają produkować więcej kortyzolu. Co ważne, poziom tego hormonu zmienia się w rytmie dobowym – najwyższy mamy rano, a najniższy wieczorem.
Jak działa kortyzol?
Kortyzol wpływa praktycznie na każdy układ w organizmie.
- Metabolizm – podnosi poziom cukru we krwi, pobudza wątrobę do wytwarzania glukozy, a jednocześnie rozkłada białka i tłuszcze, by dostarczyć energii.
- Stres – kortyzol mobilizuje nas do działania: przyspiesza tętno i podnosi ciśnienie krwi, ułatwiając dostarczanie glukozy do mięśni.
- Odporność – działa jak naturalny „hamulec” układu immunologicznego. Dzięki temu ogranicza zbyt silne stany zapalne, ale jego nadmiar może osłabiać obronę przed infekcjami.
„Za dużo” albo „za mało” kortyzolu
Zbyt wysoki poziom kortyzolu prowadzi z czasem do tzw. zespołu Cushinga. Objawia się on m.in. odkładaniem tłuszczu w okolicy brzucha i karku, osłabieniem mięśni, nadciśnieniem czy problemami z kośćmi. Z kolei niedobór kortyzolu (np. w chorobie Addisona) powoduje przewlekłe zmęczenie, spadek masy ciała i niskie ciśnienie. Kortyzol to hormon, który łączy w sobie wiele ról – od regulacji metabolizmu, przez reakcję na stres, po kontrolę nad układem odpornościowym. Jego równowaga jest kluczowa: ani nadmiar, ani niedobór nie są dla nas korzystne.
Źródło
- Thau L, Gandhi J, Sharma S. Physiology, Cortisol. [Updated 2023 Aug 28]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538239/
